Nooit eerder heeft het familierecht meer in de belangstelling van de politiek gestaan. Als de verkiezingen op 15 maart 2017 achter de rug zijn, wachten in het Binnenhof de nodige wetsvoorstellen en andere initiatieven op parlementaire behandeling. Een greep hieruit:

 

Alimentatie

De op het gebied van het familierecht meest initiatiefrijke politieke partijen, VVD, D66 en PvdA, hebben al in 2015 een initiatiefwetsvoorstel ingediend om de partneralimentatie te moderniseren. Vlak voor de verkiezingen, op 14 maart 2017, hebben de initiatiefnemers nog een nota van wijziging ingediend bij de Tweede Kamer, waarin de grondslag voor het betalen van alimentatie aan de ex-partner toch weer blijft zoals nu, gebaseerd op de na-huwelijkse zorg voor elkaar. De maximale duur wordt wel verkort tot in beginsel de helft van de huwelijksduur met een maximum van vijf jaar, met uitzonderingen voor gezinnen met jonge kinderen tot 12 jaar, lange huwelijken en oudere partners. Gestreefd wordt naar een meer forfaitaire vaststelling van de alimentatiehoogte. Of dat winst is, valt te bezien.
Parlementaire stukken

Voor kinderalimentatie is begin 2016 een wetsvoorstel ingediend door dezelfde partijen. Het voorstel sluit in grote lijnen aan bij de in de praktijk van de rechtspraak ontwikkelde normen om tot een meer forfaitair vastgestelde bijdrage voor kinderen te komen. Het doel: een eerlijker, transparanter en eenvoudiger systeem moet ouders motiveren om beter de gemaakte afspraken na te komen. Een goed idee, maar maatwerk is bij uitstek in goede handen bij de rechter. Niet iedere situatie laat zich in strakke kaders vangen.
Parlementaire stukken

 

Aanpassing van de wettelijke huwelijksgoederengemeenschap

Na de herziening in 2012 wordt een nieuwe poging ondernomen om het wettelijke stelsel van het huwelijksvermogensrecht te hervormen. Wat de politiek eerder niet lukte, is in de Tweede Kamer nu vrij eenvoudig, kamerbreed aangenomen: de beperking van de wettelijke huwelijksgoederengemeenschap, waarbij voorhuwelijkse vermogens en schulden als ook nalatenschappen en schenkingen worden uitgesloten van de huwelijksgemeenschap. Een uitgebreide toelichting op het wetsvoorstel is hier te lezen.
De Eerste Kamer buigt zich nu over het wetsvoorstel en daar zijn al wel kritische geluiden kenbaar gemaakt. Velen verwachten dat het privé maken van vermogens in de praktijk tot geschillen en wellicht tot meer procedures zal gaan leiden. Als advocaten weten wij maar al te goed dat nu al over verrekenbedingen in huwelijkse voorwaarden vaak discussies worden gevoerd, vaak omdat lang niet altijd uit de administratie te herleiden is hoe de geldstromen tijdens het huwelijk zijn gegaan. Met het nieuwe wetsvoorstel zal het ontbreken van een goede administratie bij de grote meerderheid die niet onder huwelijkse voorwaarden trouwt, eveneens tot geschillen kunnen leiden. Of de wet ongeschonden de eindstreep haalt valt te bezien.
Parlementaire stukken

 

Mediation

Voormalig VVD-minister Ard van der Steur was als kamerlid initiatiefnemer voor een wet waarin de positie van mediation in het Burgerlijk Wetboek verankerd wordt, maar trok het wetsvoorstel in toen hij minister werd. Als minister maakte hij een nieuw wetsvoorstel. De Wet Bevordering Mediation komt na consultatie bij de maatschappelijke partners weer op de agenda als de nieuwe Tweede Kamer is geformeerd.
In het wetsvoorstel is veel ruimte gemaakt voor de regelgeving over een nieuw openbaar kwaliteitsregister voor beëdigde mediators, aan wie specifieke eisen van opleiding en ervaring worden gesteld.
In de familiepraktijk is het heel gewoon om zoveel mogelijk te overleggen. Dat kan door mediation, maar ook door viergesprekken aan te gaan, waarbij de partners ieder worden bijgestaan door een eigen advocaat of in de overlegscheiding, met daarbij een coach die als onafhankelijk gespreksleider optreedt. Het nieuwe wetsvoorstel wil mediation niet verplicht stellen, maar wel moet uit processtukken blijken of voorafgaand aan een procedure bij de rechter mediation is geprobeerd. Het risico hiervan is natuurlijk dat ‘voor de vorm’ mediation wordt gestart.
In de verkiezingsprogramma’s van de meeste zittende politieke partijen staat dat mediation bevorderd moet worden. Het CDA heeft specifiek opgenomen dat bij elke scheiding waarbij kinderen betrokken zijn een mediator moet worden ingeschakeld om het belang van het kind te waarborgen.
Parlementaire stukken

 

Gefinancierde rechtshulp

In februari 2017 is het wetsvoorstel ‘duurzaam stelsel rechtsbijstand’ in consultatie gegeven. Het Juridisch Loket krijgt daarin een belangrijker rol, maar ook de inkomensnormen bij met name echtscheidingen worden aangescherpt: niet het individuele inkomen, maar het gezinsinkomen wordt de maatstaf en de overwaarde van de eigen woning wordt in de draagkracht van de rechtszoekende betrokken. Vanuit de vFAS en de rechtspraak zijn kritische kanttekeningen geplaatst bij dit voorstel, waarin de financieel zwakkere partner afhankelijk zal worden van de (vrijwillige) bijdrage van de meestverdienende partner aan diens proceskosten. Voor de echtscheidingspraktijk zal het voorstel om een trajecttoevoeging te verstrekken het meest ingrijpend zijn: 1 toevoeging voor alle procedures, zowel bij de rechtbank als in hoger beroep. Onbegrijpelijk in het licht van de andere initiatieven om scheidende partners zoveel mogelijk uit het conflict te houden. Procederen moet niet lonen, constructief overleg met het oog op een duurzame regeling voor alle betrokkenen, met name voor de kinderen, moet de maat worden en naar waarde beloond worden.
Parlementaire stukken

 

Meerouderschap

De Staatscommissie herijking ouderschap heeft op 7 december 2016 voorstellen gedaan om te komen tot een andere invulling van het juridisch ouderschap. Meest in het oog springt de mogelijkheid van meerouderschap en meeroudergezag (tot maximaal vier ouders), het instellen van een regeling voor draagmoederschap en het vastleggen van het recht van een kind om te weten waar het vandaan komt. Modernisering, die meer aansluit bij de praktijk, maar tegelijk de deur openzet naar meer complexiteit in opvoeding en meer procedures.
Rapport Staatscommissie

 

Divorce Challenge

De Divorce Challenge, een uitnodiging van het Ministerie van VenJ naar aanleiding van een motie van Jeroen Recourt (PvdA) aan het werkveld, om ideeën in te brengen om kinderen beter te beschermen in (problematische) echtscheidingssituaties leverde maar liefst 506 reacties op. Hieruit zijn 5 initiatieven gekozen voor elke fase van scheiding, die de komende tijd nader uitgewerkt gaan worden en al dan niet tot nieuwe wetgeving zullen leiden:
1. Fase 1 Als het nog goed gaat: Two2tango – Digitaal platform voor stellen die twijfelen aan hun relatie of de beslissing om te scheiden hebben gemaakt met als doel inzicht en overzicht te bieden om weloverwogen keuzes te maken.
2. Fase 2 De eerste problemen: Iedere school zijn expert! – Het ontwikkelen van een protocol, visie en beleid voor scholen (op basis van vrijwilligheid) op het terrein van scheidingen met als doel: begeleiding en advisering van kinderen en ouders.
3. Fase 3 Een onafwendbare breuk: BRAM – Op elkaar afstemmen van de behandeling bij de rechtbank, het verlenen van hulpverlening en de betrokkenheid van de Raad voor de kinderbescherming om te voorkomen dat kinderen de dupe worden van het langdurige Motie 26 november 2015 Afgerond/doorlopend 4 Eindrapport Taskforce Kindermishandeling en seksueel misbruik, Ik kijk niet weg, 2016, p. 33. 10 scheidingsproces van hun ouders.
4. Fase 4 Na de scheiding: Kinderen uit de knel – Het verder brengen van dit al bestaande kindgericht behandelprogramma voor ouders en kinderen om verdere conflicten te voorkomen.
5. Fase 1 t/m 4 Rechtszorg bij scheiding – Een nieuwe inrichting van het stelsel op basis van vier doelen, waaronder afspraken maken bij geboorte kind, toegankelijkheid juristen zonder juridische strijd en online ondersteuning werkwijze.
Meer informatie

 

De politiek aan zet

Kortom: er is werk aan de winkel! De nieuwe Kamerleden in politiek Den Haag wacht een mooie uitdaging om stappen te zetten om de plannen die soms al geruime tijd op de plank liggen met voortvarendheid te gaan doorvoeren. De praktijk zal de ontwikkelingen kritisch volgen.